١- کلیات
عملیات خاکی پروژه به طور کلی شامل دو بخش زیر میباشد:
١) خاکبرداري: کلیه فعالیت هاي مربوط به کندن زمین، انباشتن، جابجایی، بارگیري و حمل مصالح حاصل از حفاري در ) محدوده پروژه و یا خارج از آن (در صورت لزوم) که مرتبط با فعالیتهای موضوع پیمان باشد. این عملیات به طور عمده با استفاده از ماشینآلات و تجهیزات سبک و یا سنگین انجام میگیرد.
٢) رگلاژ: کلیه فعالیتهای مرتبط با تسطیح، آماده سازي، هموارسازي، حذف زواید، پرکردن حفرات و غیره، در کلیه ) سطوح خاکبرداري شده دیواره هاي گود، به منظور ایجاد بستر مناسب براي اجراي لایه زهکش (در صورت لزوم) و نصب شبکه فولادي و اجراي مش، در جهت انجام فعالیتهای مرتبط با موضوع پیمان میباشد. این عملیات به طور عمده با استفاده از نیروي انسانی و تجهیزات سبک صورت میگیرد.
موارد مذکور در این مشخصات فنی عمدتاً ناظر بر عملیات خاکی در محدوده حداقل ۶ متري از خط پروژه میباشد. عملیات خاکی در داخل گود، به فاصله حداقل ۶ متر از خط پروژه، به صورت تقریباً یکنواخت در کف گود و متناسب با پیشرفت اجراي سازه نگهبان، انجام خواهد گرفت. در صورتی که عملیات خاکی محدوده داخلی گود جلوتر از عملیات تحکیم پیشرفت نماید، باید در صورت نیاز برمهاي مکفی و یا شیب کلی مناسب در کناره هاي گود براي تأمین پایداري و ایمنی در نظر گرفته شود. براي امکان کار ماشینآلات حفاري و نصب مهارها، محدوده اي با پهناي حداقل ۶ متر از دیواره گود، مورد نیاز میباشد.
٢-١- اجراي خاکبرداري
انتخاب و تأمین تجهیزات و ماشینآلات و روش هاي مختلف خاکبرداري، بسته به جنس و شرایط مصالح موجود در محدوده کار، و اجراي صحیح آن به عهده پیمانکار است.
شروع هر مرحلۀ خاکبرداري، منوط به اتمام عملیات اجرایی مرحله قبل (شامل کشش مهارهاي پنل فوقانی و یا مجاور) میباشد.
خاکبرداري به صورت پنل بندي شده، از سر ترانشه شروع شده و در ادامه طی مرحله هاي خاکبرداري، با ارتفاع و طول مشخص، ادامه پیدا میکند. عملیات خاکبرداري در داخل گود به فاصله حدود ۵/۰ متري از خط پروژه با استفاده از ماشینآلاتی چون بولدوزر یا لودر (که دقت اجرایی کمتري دارند) امکان پذیر میباشد، ولی محدوده ۵/۰ متری از خط پروژه بهتر است با استفاده از ماشینآلاتی با دقت بالاتر (مانند بیل مکانیکی) خاکبرداري گردد.
در صورت ضرورت اجراي پوشش سطحی، اولین پنل خاکبرداري داراي ارتفاعی که خاك بتواند در کوتاه مدت بدون محافظت پایدار بماند یا حدود ٢ متر (معادل عرض ورق شبکه هاي فولادي) خواهد بود. ارتفاع پنل هاي بعدي نیز حدودا به اندازه عرض یک شبکه فولادي، یا طبق نظر طراح خواهد بود. پنل برداري بدون اجراي سازه نگهبان (یا حداقل اجراي پوشش سطحی، در ترازهایی که طبق نقشهها مهاري در پنل خاکبرداري شده وجود ندارد) با ارتفاع بیش از عرض یک شبکه فولادي مجاز نمیباشد. تغییر ابعاد پنل هاي خاکبرداري صرفا با مجوز طراح امکان پذیر میباشد.
طول هر پنل خاکبرداري بسته به وضعیت دیواره گود متغیر میباشد. به طور کلی طول پنلهاي خاکبرداري حدود ۶ متر میباشد. در خاکهای ریزشی، یا سست و کم مقاومت، یا در مواردي که پایداري و جابجایی هاي دیواره گود در صورت پنل برداري با طول زیاد مورد تردید میباشد، طول پنلهاي خاکبرداري تا مقدار معادل فاصله افقی دو مهار مجاور قابل کاهش میباشد. در زمینهاي داراي مقاومت کافی، بسته به عمق و شرایط اجرایی، طول پنل خاکبرداري میتواند افزایش یابد.
پس از حفاري و قبل از تکمیل عملیات تحکیم، بیشترین احتمال وقوع ناپایداري وجود دارد. بدین منظور پس از هر مرحله حفاري میبایست وضعیت ظاهري دیواره مورد توجه قرار گیرد. شکم دادگی و دیده شدن جابجایی هاي بیش از حد از مواردي است که میتواند مقدمهاي براي رخداد ناپایداري و ریزش باشد. در صورت مشاهده چنین علائمی توسط عوامل اجرایی مراتب باید فوراً به اطلاع دفتر فنی و طراح رسانده شود. در صورت پیشبینی وقوع چنین شرایطی، باید قبل از شروع حفاري مقدمات مراحل بعدي کار در محل آماده شده تا انجام مراحل بعدي با حداقل فاصله زمانی ممکن نسبت به خاکبرداري آغاز گردد. هر پنل خاکبرداري شده در خاك مناسب باید حداکثر ظرف ٢۴ ساعت رگلاژ، مش بندي و شاتکریت شود.
٣-١- عملیات رگلاژ
انتخاب روشهای مختلف رگلاژ دیواره گود متناسب با شرایط و تأمین نیروي انسانی، ابزار و تجهیزات براي انجام عملیات رگلاژ سطوح دیواره هاي گود و اجراي صحیح آن به عهده پیمانکار است.
عملیات رگلاژ به منظور ایجاد بستري صاف و هموار براي اجراي پوشش سطحی (و لایه زهکش، در صورت وجود )، و به طور عمده با استفاده از نیروي انسانی و ابزار و تجهیزات سبک، انجام میگیرد. بدین منظور زواید و بیرون زدگیهاي سطح مانند قلوه سنگها در صورتی که ارتفاع بیرون زدگی بیش از رواداري ضخامت شاتکریت (طبق مشخصات فنی مربوط) باشد، باید زدوده شود. در غیر اینصورت فاصله شبکه فولادي از سطح دیواره با احتساب متوسط مقدار برجستگی ها محاسبه میشود.
زواید بزرگ مانند قطعات بولدر، در صورتی که عمده حجم آن بیرون از سطح قرار گرفته باشد باید به نحو مطلوبی زدوده شود. در صورتی که بخش عمده قطعات سنگی بزرگ در داخل خاك قرار داشته باشد، حفظ آن مشروط بر آنکه مشکل پایدار کلی یا موضعی ایجاد ننماید مجاز میباشد، در غیر اینصورت باید قسمت بیرون زده به نحو مناسبی (مانند تخریب) زدوده گردد.
تورفتگی هاي موضعی که خللی در کار ایجاد نمینماید، نیازي به رگلاژ و ترمیم ندارد. تورفتگی هاي قابل توجه (از لحاظ عمق و یا وسعت) که باعث صعوبت عملیات و یا بروز مشکلات فنی یا اجرایی براي هر یک از فعالیتهای اجراي سازه نگهبان نماید، باید به نحو مناسبی پر شود.
در صورت برخورد به مواردي چون مسیر یا میله قنات یا چاه، حفرات زیرزمینی، غار یا هر عارضه دیگر، باید مراتب به اطلاع طراح رسانده شود.
در صورت استفاده از روش پرکردن براي رگلاژ سطح، مواد و مصالح پرکننده و روش اجراي آن باید بگونه اي باشد که آسیبی به اجزاي سازه نگهبان وارد نسازد. در غیر اینصورت باید اقدامات محافظتی لازم و مطمئن، براي بخش در معرض خطر صورت پذیرد. همچنین، مصالح مذکور و روش اجراي آن باید به گونه اي باشد که مشکلات اجرایی و فنی، در زمان انجام مراحل بعدي اجراي سازه نگهبان ایجاد ننماید.
۴-١- رو اداریهای مجاز
با توجه به ماهیت اجراي عملیات خاکبرداري، از آنجا که عملیات مذکور با استفاده از ابزارهاي مکانیکی انجام خواهد گرفت، رو اداریهای زیر براي سطح تمام شده خاکبرداري (پس از رگلاژ) مد نظر میباشد:
- انحراف نسبت به خط پروژه: ١۰ - سانتیمتر
- زاویه انحراف دیوار گود در هر مرحله نسبت به امتداد قائم: ٣ درجه
- تراز کف پنل برداشته شده: ١۰۰ سانتیمتر